Περιγραφή Φυτού

Η καυκαλήθρα αναπτύσσεται συνήθως σε ύψος 20-50 εκατοστών. Έχει ένα στέλεχος που είναι όρθιο διακλαδισμένο με μαλακές, τρίχες που εξαπλώνονται στη βάση και διάσπαρτες τρίχες κατά μήκος του υπόλοιπου στελέχους. Τα φύλλα είναι μαλακά τριχωτά και ​πτεροειδή, με τα χαμηλότερα φύλλα να είναι ωοειδή με οδοντωτά τμήματα και τα ανώτερα φύλλα να έχουν γραμμικά τμήματα. Έχει 2-8 πρωτογενείς ακτίνες. Τα οριακά άνθη διαθέτουν 1 λευκό πέταλο, διευρυμένα και ομοιόμορφου βάθους 2-λοβωτά. Τα βράκτια (bracts) και τα βρακτίδια είναι γραμμικά, μακρά, αιχμηρά με απλωμένες τρίχες. Ο καρπός είναι στρογγυλός, πεπλατυσμένος και συνήθως έχει μέγεθος 5-8 χιλιοστά.

Χρήσεις-Μαγειρική

Η καυκαλίδα είναι άγριο χόρτο εξαιρετικής ποιότητας, με ευχάριστο άρωμα. Χρησιμοποιείται περισσότερο στην παρασκευή χορτοπιτών και ως μυρωδικό αλλά τρώγεται και μόνο του ή βρασμένο μαζί με άλλα άγρια χόρτα όπως σκατζίκια, αλευρίδες, ζοχούς κ.ά.

Τελευταία, άρχισε να χρησιμοποιείται και στη γαστρονομία και για το λόγο αυτό, μπορεί κανείς να το βρει να πωλείται σε ματσάκια, στις λαϊκές αγορές ή μανάβικα. Μαζί με το μυρώνι, τα ξινολάπαθα, τα άγρια σέσκουλα, τις πρασουλίδες, τις βρούβες θα τη βρούμε στα χαρακτηριστικά μείγματα για πίτα, που βρίσκουμε πια ακόμη και στις λαϊκές.

Η πίτα βέβαια δεν είναι η μόνη «διέξοδος», αφού η δυνατή της γεύση μάς επιτρέπει να την απολαύσουμε και τσιγαριαστή, δηλαδή με ελάχιστο λάδι στο τηγάνι, χωρίς να διστάσουμε να βάλουμε τις πιο τρυφερές άκρες της ψιλοκομμένες, ακόμα και ωμές, σε σαλάτες. Τόσο τα κρέατα όσο και τα ψάρια δεν έχουν παρά να κερδίσουν εάν μαγειρευτούν με καυκαλήθρα, η οποία λειτουργεί σχεδόν σαν μπαχαρικό.

Οι μεσογειακές καυκαλήθρες έχουν βρώσιμα φύλλα. Στην Ιταλία χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα. Σε ανάλυση της σύνθεσης του αιθέριου ελαίου των υπέργειων μερών καυκαλήθρας από την Ιταλία ταυτοποιήθηκαν εξήντα επτά ενώσεις που αντιπροσώπευαν το 96,5% του ελαίου. Οι πιο άφθονες ενώσεις ήταν (Ε)-β-οκιμένιο (ocimene)(17,3), α-humulene (11,4%) και οκτύλιο οκτανοϊκό (octyl octanoate) (8,8%). Αιθέριο έλαιο από υπέργεια μέρη του Τ. του Άπουλου από την Ελλάδα έχει αναφερθεί ότι περιέχει α-humulene (28,7%) και οκτύλιο εξανοϊκό (octyl hexanoate) (11,7%) ως κύρια συστατικά. Δεν υπάρχουν γνωστές θεραπευτικές χρήσεις για το φυτό.